HD 189733

Κρύσταλλοι πάγου διοξειδίου του άνθρακα

στην επιφάνεια του Άρη

Πώς μπόρεσε να δημιουργηθεί και στη συνέχεια να αναπτυχθεί ζωή στο Ηλιακό μας Σύστημα; Έχει κάτι τέτοιο συμβεί ή πρόκειται να συμβεί και σε άλλες περιοχές του Σύμπαντος; Οι βιώσιμοι πλανήτες δημιουργούνται λίγο ως πολύ έτοιμοι για την εμφάνιση ζωής ή αυτή προκύπτει ύστερα απο εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης όπου το τυχαίο παίζει σημαντικό ρόλο; Ποιές είναι οι κοσμικές και ενδογενείς πηγές οργανικής και ανόργανης ύλης και ποιά τα χημικά χαρακτηριστικά-προάγγελοι της ζωής;

Όταν ψάχνουμε για ζωή στο Ηλιακό μας Σύστημα ή σε άλλες περιοχές του Σύμπαντος, πρέπει να κάνουμε ορισμένες βασικές παραδοχές: Η εξωγήινη ζωή θα πρέπει να βασίζεται σε μόρια-κλειδιά, που δεν είναι άλλα από τα μόρια άνθρακα, τα οποία επιδεικνύουν τη μεγαλύτερη ποκιλία στη φύση. Μια ακόμη απαραίτητη παραδοχή είναι η ταυτόχρονη ύπαρξη νερού, που υποβοηθάει τον σχηματισμό αυτών των μορίων.

.

HD 189733

Εξωηλιακός πλανήτης

Απόσταση : 63 έτη φωτός

Αυτές τις ημέρες για πρώτη φορά ανιχνεύονται χημικά στοιχεία στο Σύμπαν, τα οποία προμηνύουν την πιθανή ύπαρξη ζωής σε κόσμους που βρίσκονται πολύ μακριά μας.

Μια πρόσφατη σπουδαία ανακάλυψη έκανε το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, το οποίο κατέγραψε το υπέρυθρο φως που εκπέμπεται από την ατμόσφαιρα ενός πλανήτη που βρίσκεται σε απόσταση 63 ετών φωτός από τη Γη.

Ο πλανήτης HD189733b είναι ένας πλανήτης γίγαντας, τύπου Δία, που βρίσκεται πολύ κοντά στο αστέρι του εκτελώντας μια πλήρη περιφορά σε 2.2 ημέρες. Επομένως δεν υπάρχει αμφιβολία οτι είναι πολύ θερμός για να μπορέσει ποτέ να αναπτυχθεί εκεί οποιαδήποτε μορφή ζωής. Η σημασία της ανακάλυψης αυτής έγκειται κυρίως στο γεγονός οτι αποδεικνύει πως με τη σημερινή τεχνολογία των οργάνων παρατήρησης είμαστε ήδη σε θέση να αποκρυπτογραφήσουμε την χημική σύσταση μακρινών πλανητών άρα και ν' ανιχνεύσουμε την πιθανή ύπαρξη ζωής εκεί.

Ο ίδιος αυτός πλανήτης έχει δώσει απτές αποδείξεις για την ύπαρξη υδρατμών στην ατμόσφαιρά του. Πριν λίγους μήνες το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble ανίχνευσε εκεί μεθάνιο, ένα ακόμη στοιχείο-κλειδί για την προβιοτική χημεία ( έτσι ονομάζουμε τις χημικές αντιδράσεις που δημιουργούν οργανικά μόρια από ανόργανη ύλη και άρα συνθηκες κατάλληλες για την ανάπτυξη ζωής ).

Τα οργανικά μόρια δεν είναι μόνο απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη ζωής αλλά και προιόντα ήδη υπάρχουσας βιολογικής δραστηριότητας. Το μεθάνιο για παράδειγμα παράγεται από περιττώματα ζώων, ανθρώπινα απορίμματα και ατελείς καύσεις που οφείλονται στον ανθρώπινο παράγοντα. Επομένως, ανίχνευση οργανικών μορίων στην ατμόσφαιρα ή το έδαφος άλλων πλανητών θα μπορούσε να σημαίνει οτι η ζωή έχει ήδη κάνει την εμφάνισή της εκεί.

Η ανάλυση της ατμόσφαιρας μακρινών πλανητών είναι πολύ ευκολότερο να γίνει όταν η τροχιά τους φαίνεται υπό κλίση από τον γήινο παρατηρητή. Κι’αυτό γιατί σε αυτή την περίπτωση μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το φαινόμενο της περιοδικής ( μια φορά για κάθε πλήρη τροχιά ) έκλειψης του πλανήτη από το αστέρι για να απομονώσουμε το φως του κάθε αντικειμένου και έτσι να ταυτοποιήσουμε τη χημική του σύσταση με μεγαλύτερη ευκολία. Αυτή ήταν και η περίπτωση του πλανήτη HD189733b.

Σήμερα ξέρουμε οτι προβιοτική χημεία μπορεί να αρχίσει και στα μεσοαστρικά νέφη, όπου μόρια-κλειδιά για τη ζωή μπορεί να δημιουργηθούν σε σωματίδια πάγου και να ενσωματωθούν στα νεογέννητα πλανητικά συστήματα. Η ίδια διαδικασία θα μπορούσε να συμβεί αργότερα και στον διαπλανητικό χώρο και αυτά τα σπέρματα ζωής να μεταφερθούν κατόπιν σε ένα πλανήτη με κατάλληλες συνθήκες για να ανθίσει εκεί η ζωή. Αυτό επιβεβαιώνεται απο την ανάλυση μετεωριτών, σωματίων μεσοπλανητικής σκόνης και κομητών του Ηλιακού μας Συστήματος. Είναι η περίφημη θεωρία της Πανσπερμίας.

.

Το τηλεσκόπιο Webb αντικαθιστά το τηλεσκόπιο Hubble

Το τηλεσκόπιο Hubble ζυγίζει πάνω από ένα τόνο, αλλά το τηλεσκόπιο Webb θα αποτελείται από ελαφρά εξαγωνικά κάτοπτρα διαμέτρου έξι μέτρων και θα είναι 10 έως 100 φορές ισχυρότερο από το Hubble.

Stephen Hawking, Στους ώμους γιγάντων, Τραυλός 2006

Ο διάδοχος του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble είναι το James Webb Space Telescope το οποίο αναμένεται να εκτοξευθεί το 2013. Αυτό το εξελιγμένο τηλεσκόπιο θα δώσει ακριβέστερες φασματοσκοπικές ανιχνεύσεις των χημικών στοιχείων που είναι παρόντα ακόμη και σε μικρότερους πλανήτες γήινου μεγέθους, όπου η παρουσία ζωής είναι πιθανότερη.

Εκτός από τη χημική τους σύσταση θα ταυτοποιηθούν οι συνθήκες πίεσης, θερμοκρασίας, ανέμων και η παρουσία νερού, ώστε να χαρακτηριστεί πλήρως η βιωσιμότητα οποιασδήποτε μορφής ζωής. Ανάμεσα στα εκατομμύρια των αστεριών του Γαλαξία μας το 10% είναι αστέρια παρόμοια με τον Ήλιο μας, ενώ σε ακτίνα 100 ετών φωτός από τη Γη περιπου 1000 αστέρια μοιάζουν με τον Ήλιο. Σ' αυτά τ' αστέρια θα στραφεί πρώτα η έρευνα για την ύπαρξη στοιχείων που να προμηνύουν ζωή σε κόσμους πέρα από τον δικό μας.
Πηγή στοιχείων : Διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble , Ελένη Χατζηχρήστου .