Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου 2008

Στον Άρη χιονίζει !

Ο Φοίνικας ανίχνευσε χιόνι στα σύννεφα που βρίσκονται 4 χιλιόμετρα πάνω από την θέση που προσεδαφίστηκε. Σύμφωνα με τα δεδομένα ενός όργανου του εφοδιασμένου με λέϊζερ που σχεδιάστηκε για τη μελέτη της αλληλεπίδρασης του εδάφους με την ατμόσφαιρα, το χιόνι λιώνει πριν φθάσει στο έδαφος.
Επίσης, οι εργαστηριακές αναλύσεις που γίνονται επί τόπου, αποδεικνύουν ότι στο παρελθόν υπήρξαν αντιδράσεις μεταξύ των ορυκτών του εδάφους και νερού σε υγρή μορφή. Μια ανάλογη διαδικασία γίνεται και στη Γη.

Πηγή στοιχείων : Ιστοσελίδα του Phoenix Mars Lander, Nasa.

Αποτύπωση κοντινών γαλαξιών

Πηγή στοιχείων : Διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble .

Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2008

Ένας αστρικός μαγνήτης σε λήθαργο

SWIFT J195509+261406
Αστέρι νετρονίων
Απόσταση : 15.000 έτη φωτός
Πηγή στοιχείων : ESO.

Τρίτη 23 Σεπτεμβρίου 2008

Οι παράξενοι ήχοι του Κρόνου

Ο Κρόνος είναι πηγή έντονων εκπομπών ραδιοκυμάτων. Τα ραδιοκύματα είναι στενά συνδεδεμένα με τα σέλη κοντά στους πόλους του πλανήτη. Τα σέλη αυτά μοιάζουν πολύ με τα φώτα στο Βόρειο και Νότιο σέλας της Γης. Το διαστημόπλοιο Cassini άρχισε ν' ανιχνεύει τα ραδιοκύματα αυτά τον Απρίλιο του 2002, έυρισκόμενο σε απόσταση 2.5 αστρονομικών μονάδων από τον πλανήτη, χρησιμοποιώντας το όργανο Cassini Radio and Plasma Wave Science (RPWS) .
Το RPWS μας έδωσε τώρα τις πρώτες υψηλής ανάλυσης παρατηρήσεις των εκπομπών αυτών που δείχνουν μια εκπληκτική ακολουθία διακυμάνσεων συχνότητας και χρόνου. Το σύνθετο ραδιοκυματικό φάσμα με τους τόνους που ανυψώνονται και χαμηλώνουν, μοιάζει πολύ με το αντίστοιχο φάσμα των εκπομπών ραδιοκυμάτων στα σέλη της Γης. Οι δομές αυτές δείχνουν ότι υπάρχουν πολυάριθμες πηγές ραδιοκυμάτων που κινούνται κατά μήκος των μαγνητικών γραμμών που συσπειρώνονται στην περιοχή των σελών.
Ο χρόνος της εγγραφής αυτής συμπιέστηκε έτσι ώστε τα 73 δευτερόλεπτα ν' αντιστοιχούν σε 27 λεπτά. Επειδή οι συχνότητες αυτές βρίσκονται αρκετά ψηλότερα από την ακτίνα της ακουστικής συχνότητας, μετακινήθηκαν κατά έναν παράγοντα 44 προς τα κάτω.
Πηγές στοιχείων : Η ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου της Αϊόβα που ήδη αναφέρθηκε, του Universe today και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Πλανητικών Επιστημών.
Μετάφραση από τ' αγγλικά : Σ. Πάνου, Σεπτέμβριος 2008.

Σκοτεινή ροή : ύλη πέρα από το ορατό Σύμπαν...

Σμήνη γαλαξιών όπως το 1E 0657-56 ( ένθετο ) μοιάζει ότι παρασύρονται προς ένα τμήμα του ουρανού ( έλλειψη ), μεταξύ των αστερισμών του Κενταύρου και της Ιστίας.
Όπως η σκοτεινή ύλη αυξάνει το ποσοστό διαστολής του Σύμπαντος, υπάρχει κάτι ακόμα εκεί έξω που προκαλεί μια απρόσμενη κίνηση στα μακρινά σμήνη γαλαξιών. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πρόκειται για την βαρυτική έλξη που ασκεί ύλη η οποία βρίσκεται πέρα από το παρατηρήσιμο Σύμπαν και, στο πνεύμα των δύο άλλων κοσμολογικών μυστηρίων, την σκοτεινή ύλη και τη σκοτεινή ενέργεια, την ονομάζουν " σκοτεινή ροή ".
Όπως εξήγησε ο Alexander Kashlinsky αρχηγός της έρευνας του Διαστημικού κέντρου πτήσεων Goddard της Νάσα, " Τα σμήνη δείχνουν μια μικρή αλλά μετρήσιμη ταχύτητα η οποία είναι ανεξάρτητη από την διαστολή του Σύμπαντος και που δεν αλλάζει με την αύξηση της απόστασης... δεν περιμέναμε ότι θα βρίσκαμε ποτέ κάτι τέτοιο. "
Χρησιμοποιώντας τα δεδομένα τριών ετών του Ανιχνευτή Μικροκυματική Ανισορροπίας Wmap και ένα κατάλογο σμηνών, οι αστρονόμοι ανίχνευσαν εκατοντάδες σμήνη γαλαξιών που μοιάζουν να παρασύρονται από μια μυστηριώδη σκοτεινή ροή. Το κύριο μέρος των σμηνών ταξιδεύει με μια ταχύτητα 3 εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα. Τα σμήνη κατευθύνονται προς ένα τμήμα του ουρανού πλάτους 20 βαθμών, μεταξύ των αστερισμών του Κενταύρου και της Ιστίας.
Διάφοροι αστρονόμοι συγκεντρώθηκαν για να ταυτοποιήσουν 700 σμήνη που εκπέμπουν ακτίνες Χ. Το δείγμα αυτό περιλαμβάνει αντικείμενα που βρίσκονται 6 δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά, δηλαδή τη μέση του παρατηρήσιμου Σύμπαντος. Αυτό που βρήκαν είναι ότι η κίνηση των σμηνών αυτών είναι σταθερή για ένα δισεκατομμύριο έτη φωτός τουλάχιστον. " Καθώς η σκοτεινή ροή εκτείνεται ήδη πολύ μακριά, μάλλον εκτείνεται σ' όλο το παρατηρήσιμο Σύμπαν " λέει ο Kashlinsky.
Η ανακάλυψη αυτή ανατρέπει τις προβλέψεις του προτύπου της κοσμολογικής σταθεράς όπου περιγράφεται ότι οι κινήσεις των σμηνών μειώνονται στις μεγαλύτερες αποστάσεις. Οι κοσμολόγοι θεωρούν τον χάρτη του μικροκυμματικού υποβάθρου - η λάμψη από το φως που εκπέμφηκε 380,000 χρόνια ύστερα από τη μεγάλη έκρηξη - σαν το τελευταίο πλαίσιο αναφοράς για το Σύμπαν. Σε σχέση με αυτό, όλες οι κινήσεις στη μεγάλη κλίμακα δεν θάπρεπε να δείχνουν προτίμηση κατεύθυνσης.
Τα πρότυπα της μεγάλης έκρηξης που συμπεριλαμβάνουν ένα χαρακτηριστικό που λέγεται πληθωρισμός, μπορούν ίσως να προσφέρουν μια εξήγηση της ροής αυτής. Αν πράγματι συνέβη ο πληθωρισμός, τότε το Σύμπαν που βλέπουμε είναι μόνο ένα μικρό μέρος του συνολικού Κόσμου.
Τα δεδομένα που δημοσίευσε ο WMAP το 2006 στηρίζουν την ιδέα ότι το Σύμπαν μας έζησε τον πληθωρισμό. Ο Kashlinsky και η ομάδα του προτείνουν ότι τα σμήνη που μελέτησαν αντιστοιχούν στην βαρυτική έλξη ύλης που σπρώχθηκε μακριά από το παρατηρήσιμο Σύμπαν λόγω του πληθωρισμού. " Οι μετρήσεις αυτές ίσως μας δώσουν την δυνατότητα να εξερευνήσουμε την κατάσταση του Κόσμου πριν τον πληθωρισμό " λεει.
Το επόμενο βήμα είναι η μείωση - στον μέγιστο δυνατό βαθμό - των αβεβαιοτήτων των μετρήσεων. " Χρειαζόμαστε πολύ πιο ακριβείς υπολογισμούς της κατανομής του αερίου θερμοκρασίας εκατομμυρίων βαθμών στα γαλαξιακά αυτά σμήνη " λεει ο Atrio-Barandela. " Φτιάχνουμε έναν ακόμα μεγαλύτερο κατάλογο των σμηνών ακτίνων Χ για να κάνουμε καλύτερες μετρήσεις της ροής " προσθέτει ο Ebeling. Οι ερευνητές σχεδιάζουν ακόμα να διευρύνουν την ανάλυσή τους με τα τελευταία δεδομένα του WMAP που δημοσιεύτηκαν τον Μάρτιο.
Πηγή στοιχείων : Universe today
Μετάφραση από τ' αγγλικά : Σ. Πάνου, Σεπτέμβριος 2008

Παρασκευή 19 Σεπτεμβρίου 2008

Τετάρτη 17 Σεπτεμβρίου 2008

Τρίτη 16 Σεπτεμβρίου 2008

Μια γέφυρα σκοτεινής ύλης στο πουθενά βρέθηκε σ' ένα κοσμικό κενό

Απόσταση : 2 εκατομμύρια έτη φωτός περίπου
Μια γραμμή 14 γαλαξιών μοιάζει να έχει παραταχθεί κατά μήκος ενός ιστού σκοτεινής ύλης. Η παραπάνω εικόνα ανακατασκευάστηκε βάσει των παρατηρήσεων του Αστεροσκοπείου Wise 1 μέτρου του Ισραήλ και δείχνει τις σχετικές θέσεις των γαλαξιών. Οι γαλάζιες περιοχές είναι αυτές με τις περισσότερες γεννήσεις αστεριών.
Πηγή στοιχείων : Newscientist, Science daily.
Μετάφραση από τ' αγγλικά : Σ. Πάνου, Σεπτέμβριος 2008.

Παρασκευή 12 Σεπτεμβρίου 2008

Η συν-εξέλιξη των γαλαξιών και των μελανών οπών

" Είν' εύκολο να σκεφτούμε ότι η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο σχηματίζονται κι εξελίσσονται οι γαλαξίες έχει λίγο - πολύ ολοκληρωθεί. Αυτό που κάνουμε είναι να προσπαθούμε να ταιριάξουμε κομμάτια μέσα σ' ένα καταιγισμό νέων δεδομένων που λαμβάνουμε από τους δορυφόρους όπως ο WMAP για παράδειγμα, γύρω από την δομή του πρώϊμου σύμπαντος και την κατανομή της σκοτεινής ύλης, ενώ η ευρείας κλίμακας προσομείωση σε υπολογιστές μας δίνει περαιτέρω πληροφορίες για το πως θα έπρεπε να φαίνονται οι γαλαξίες έξω από την δίνη αυτού του σφοδρού ανεμοστρόβιλου.
Υπάρχουν όμως ένα - δυό λεπτομέρειες σ' αυτή την αστροφυσική αλοιφή. Για παράδειγμα, τα πρότυπα γαλαξιακού σχηματισμού δείχνουν ότι ορισμένοι τύποι γαλαξιών θάπρεπε να περιβάλλονται από πελώρια νέφη αερίου στα οποία θα όφειλαν να γεννηθούν αστέρια. Οι παρατηρήσεις όμως δείχνουν ότι αυτοί οι τύποι γαλαξιών είναι μακράν λιγότεροι από αυτούς που προβλέπουν τα πρότυπα.
Στην σημερινή του εργασία, ο Timothy Heckman του Πανεπιστημίου της Βαλτιμόρης Johns Hopkins, πραγματεύεται την ιδέα ότι οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες στο κέντρο των γαλαξιών θα μπορούσαν ίσως να εξηγήσουν τη διαφορά. Η σκέψη είναι ότι οι μαύρες τρύπες δημιουργούν κι απλώνουν ενέργεια η οποία είναι αρκετή για να σχηματίσει αστέρια μέχρι τα εξωτερικά όρια ενός γαλαξία, μ' έναν τρόπο που συμφωνεί με τις παρατηρήσεις. Κι έχουμε βέβαια πολύ καλές ενδείξεις για την ύπαρξη μελανών οπών σε διάφορους γαλαξίες, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται κι ο δικός μας.
Αλλά αυτό που καθιστά τη σκέψη του Heckman προκλητικά ενδιαφέρουσα, είναι η άποψη ότι υπάρχει μια συμβιωτική σχέση ανάμεσα στους γαλαξίες και τις υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες, ότι οι μεν χρειάζονται τις δε για να σχηματιστούν. Επομένως, οι υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες είναι σημαντικές όσο είναι το αέριο, η σκόνη κι η βαρύτητα. Τι ιδέα !
Το συμπέρασμα είναι ότι είμαστε ακόμα μακριά από την κατανόηση όλων αυτών των διαδικασιών κι ότι η ροή δεδομένων από τα διαστημικά τηλεσκόπια της επόμενης γενιάς θα καταστήσει τον σχηματισμό των γαλαξιών το πιο ενδιαφέρον αστρονομικό θέμα.
Υ.Γ. Ο Heckman είναι ένα μεγάλο όνομα στον χώρο μελέτης των κοσμικών οικοσυστημάτων που αποτελούνται από αέριο, αστέρια και μαύρες τρύπες. Ο ίδιος μάλιστα, τον ονομάζει γαστροφυσική. Καλό ! "
Πηγή στοιχείων : Το blog της αστροφυσικής
Μετάφραση από τ' αγγλικά : Σ. Πάνου, Σεπτέμβριος 2008.

Ο Ήλιος 3D

Πέμπτη 11 Σεπτεμβρίου 2008

Abell 1689

Abell 1689
Απόσταση : 2.3 δισεκατομμύρια έτη φωτός

Δευτέρα 8 Σεπτεμβρίου 2008

Παρασκευή 5 Σεπτεμβρίου 2008

Ανώτατο όριο αύξησης μελανών οπών

Η μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία NGC 7052
Πηγή στοιχείων : Universe today , Physorg.com κι η ιστοσελίδα του Hubble που ήδη αναφέρθηκε.

Τρίτη 2 Σεπτεμβρίου 2008

LSST : Ένα νέο μάτι στον ουρανό υπό κατασκευή

Τα μέλη της κατασκευαστικής ομάδας του LSST, ποζάρουν ύστερα από την επιτυχημένη δοκιμή του λευκού καθρέφτη διαμέτρου 8.4 μ. του τηλεσκοπίου.
Μια γενικευμένη επισκόπηση εκατομμυρίων γαλαξιών μπορεί να φανερώσει την πιθανή επίδραση της σκοτεινής ενέργειας στην κατανομή των γαλαξιών στο Σύμπαν.
Το LSST, ή το Μεγάλο Συνοπτικό Τηλεσκόπιο Αποτύπωσης, είναι ένα μεγάλο τηλεσκόπιο αποτύπωσης του ουρανού που κατασκευάζεται στην βόρεια Χιλή για το σκοπό αυτό. Το 2015 που θα λειτουργήσει, θα είναι το μεγαλύτερο, ταχύτερο και διεισδυτικότερο μάτι της νέας ψηφιακής εποχής. Κάθε ματιά του θα αγκαλιάζει ένα κομμάτι του ουρανού ισοδύναμο με 400 φορές την πανσέληνο, και θα παίρνει μια φωτογραφία του ουρανού κάθε 15 δευτερόλεπτα.
Οι λειτουργίες που προβλέπει είναι προγραμματισμένη ψηφιακή φωτογράφιση ολόκληρου του ουρανού κάθε τρεις μέρες, αποτύπωση της δομής του δυναμικού μας Σύμπαντος σε τρεις διαστάσεις, εξερεύνηση τη φύσης της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας.
Ταυτόχρονα, θα γίνει μια επισκόπηση του ουρανού κι από το διάστημα, από την διαστημική αποστολή Joint Dark Energy Mission, που θα εκτοξευθεί μεταξύ 2011 και 2017. Οι αστρονόμοι θα μπορούν να μελετήσουν ταυτόχρονα υπερκαινοφανείς, αστεροειδείς που πλησιάζουν σε πλανήτες ή κομήτες κι άλλα δυναμικά ουράνια φαινόμενα, ενώ περιμένουν να δουν εκατοντάδες εκατομμυρίων γαλαξιών, ίσως τα 2/3 του γνωστού μας Σύμπαντος.
Πηγές στοιχείων : Ελένη Χατζηχρήστου , η ιστοσελίδα του Universe today κι η ιστοσελίδα του LSST που ήδη αναφέρθηκε.
Μετάφραση από τ' αγγλικά : Σοφία Πάνου, Οκτώβριος 2008.